زایمان تجربه ای منحصر به فرد و پرهیجان برای هر زوجی است که منتظر تولد فرزندشان هستند. در حالت ایده آل، زایمان به صورت طبیعی انجام می شود اما در شرایطی که سلامتی مادر یا جنین در خطر باشد، پزشکان زایمان سزارین را به عنوان روشی جایگزین در نظر می گیرند. در این مقاله، دلایل انجام زایمان سزارین، عوارض احتمالی آن و نکاتی پیرامون دوران نقاهت پس از سزارین را بیان می کنیم. با کسب اطلاعات کافی در این زمینه، مادران می توانند آگاهانه تر در مورد نوع زایمان خود تصمیم بگیرند و آمادگی لازم را برای پس از زایمان داشته باشند. (واژینیسموس چیست)
چه زمانی عمل سزارین لازم می شود؛ تاثیر وضعیت جنین و مادر
همانطور که در مقدمه مقاله اشاره شد، زایمان سزارین زمانی انجام می شود که زایمان طبیعی به دلایل مختلف برای مادر یا نوزاد خطرناک باشد. در ادامه به برخی از مهم ترین علل انجام عمل سزارین اشاره می کنیم:
وضعیت جنین:
- وضعیت غیرطبیعی جنین: اگر جنین در وضعیت بریچ (breech) قرار داشته باشد، یعنی پای او به جای سر در محل خروج از رحم باشد، ممکن است زایمان طبیعی با خطر همراه باشد.
- زایمان چند قلویی: در بارداری های دوقلو، سه قلو یا بیشتر به خصوص اگر جنین ها در کیسه های آمنیوتیک جداگانه نباشند، زایمان سزارین به منظور کاهش خطر برای نوزادان انجام می شود.
- بزرگی جنین (ماکروزومی): اگر جنین بیش از حد بزرگ باشد، ممکن است زایمان طبیعی دشوار یا غیرممکن شود. لذا سزارین برای جلوگیری از آسیب به مادر و نوزاد ضروری است.
- کمبود اکسیژن جنین (هیپوکسی جنین): اگر جنین در حین زایمان طبیعی اکسیژن کافی دریافت نکند، ممکن است عمل سزارین برای نجات جان او ضروری باشد.
وضعیت مادر:
- سابقه سزارین قبلی: اگر زایمان قبلی با سزارین انجام شده باشد، احتمال سزارین در بارداری های بعدی بیشتر است.
- نسبت لگن نامناسب: اگر لگن مادر برای عبور نوزاد کوچک باشد، ممکن است زایمان طبیعی دشوار یا غیرممکن شود.
- عفونت های دستگاه تناسلی: در برخی موارد همچون ابتلا به عفونت های مقاربتی، انجام عمل سزارین برای جلوگیری از انتقال عفونت به نوزاد ضروری است.
- بیماری های خاص مادر: برخی از بیماری های مادر مانند دیابت کنترل نشده یا فشار خون بالا می توانند زایمان طبیعی را خطرناک و سزارین را به گزینه ایمن تری تبدیل کنند.
- درد شدید یا اضطراب زایمان: در برخی موارد، اگر مادر دچار درد شدید یا اضطراب غیرقابل کنترل در حین زایمان طبیعی شود، ممکن است سزارین برای حفظ سلامت مادر و جنین انجام گردد.
مزایا و معایب سزارین؛ کاهش خطر عوارض
زایمان به صورت سزارین می تواند در شرایطی که زایمان طبیعی خطرناک باشد، جان مادر و نوزاد را نجات دهد. با این حال، این روش زایمان نیز مانند هر عمل جراحی دیگری با مزایا و معایب خاص خود همراه است.
مزایای زایمان سزارین به صورت زیر است:
- کاهش خطر عوارض برای مادر: سزارین می تواند خطر برخی از عوارض زایمان طبیعی مانند پارگی رحم، خونریزی شدید، آسیب به عضلات کف لگن و بی اختیاری ادرار را کاهش دهد.
- کاهش خطر برای نوزاد: سزارین خطر عوارضی مانند کمبود اکسیژن جنین، استرس جنین و جفت جدا شده را کاهش می دهد.
- زایمان برنامه ریزی شده: در زایمان سزارین، تاریخ زایمان از قبل تعیین می شود، در نتیجه مادر از نظر روانی برای آن آماده است و برنامه ریزی های لازم را انجام می دهد.
- کاهش درد زایمان: مادر در حین عمل سزارین بیهوش یا بی حس می شود و درد زایمان را تجربه نخواهد کرد.
معایب زایمان سزارین به صورت زیر است:
- عوارض جانبی برای مادر: سزارین با خطراتی مانند عفونت، خونریزی، لخته شدن و چسبندگی روده همراه است.
- عوارض جانبی برای نوزاد: سزارین ممکن است خطر ابتلا به عفونت های تنفسی، زردی و مشکلات تنفسی نوزادان را افزایش دهد.
- دوران نقاهت طولانی تر: دوران نقاهت پس از زایمان سزارین به طور کلی طولانی تر و دشوارتر از زایمان طبیعی است.
- عوارض مرتبط با بیهوشی: بیهوشی عمومی یا نخاعی که در حین عمل سزارین استفاده می شود، می تواند با عوارضی مانند تهوع، استفراغ، سردرد و مشکلات تنفسی همراه باشد.
- جای محل جراحی: زایمان سزارین بر روی شکم مادر جای دائمی به جا می گذارد.
بنابراین، انتخاب بین زایمان طبیعی و سزارین تصمیمی است که باید توسط مادر و متخصص زنان و زایمان با در نظر گرفتن شرایط مادر، سلامتی جنین و تصمیم زوجین گرفته شود.
آزمایش های قبل از عمل سزارین؛ آزمایش خون و ادرار
آزمایش های قبل از عمل سزارین برای اطمینان از سلامت مادر و نوزاد و همچنین برای کاهش خطر عوارض در حین و بعد از جراحی انجام می شود. این آزمایشات به پزشک کمک می کند تا برای عمل جراحی به درستی برنامه ریزی کند و در صورت نیاز، اقدامات لازم را انجام دهد. برخی از آزمایش های معمول قبل از عمل سزارین عبارتند از:
- آزمایش خون: این آزمایش برای بررسی سطح گلبول های قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت، سطح الکترولیت ها، عملکرد کلیه و کبد و همچنین جهت غربالگری عفونت ها و بیماری هایی مانند هپاتیت و HIV انجام می شود.
- آزمایش ادرار: انجام این آزمایش برای بررسی عفونت ادراری و همچنین عملکرد کلیه ها مهم است.
- معاینه بالینی: پزشک معمولا فشار خون، ضربان قلب و دمای بدن شما را بررسی می کند و همچنین معاینه لگن را برای بررسی وضعیت رحم و جنین انجام خواهد داد.
- سونوگرافی: از سونوگرافی برای بررسی وضعیت جنین، موقعیت جفت و حجم مایع آمنیوتیک استفاده می شود. (سونوگرافی در بارداری)
در برخی موارد ممکن است آزمایشات دیگری نیز قبل از عمل سزارین تجویز شود. به عنوان مثال، اگر شما سابقه مشکلات لخته شدن خون دارید، ممکن است آزمایش مخصوص سرعت لخته شدن خون انجام شود.
دوران نقاهت پس از سزارین؛ مسیر بهبودی کامل
دوران نقاهت پس از زایمان سزارین زمان مهمی برای بهبودی جسمی و روحی مادر است. با مراقبت های صحیح و استراحت کافی می توانید در طی چند هفته به طور کامل بهبود پیدا کنید. در چند روز اول پس از عمل موارد زیر را تجربه خواهید کرد:
- با برطرف شدن اثر بیهوشی، به تدریج در محل برش احساس درد خواهید کرد و به همین دلیل ممکن است تنفس عمیق برایتان کمی دشوار شود.
- در چند روز اول پس از جراحی برای بلند شدن از تخت به کمک یک فرد نیاز خواهید داشت.
- اکثر زنان پس از زایمان سزارین بین دو تا سه روز در بیمارستان بستری خواهند بود.
بهبودی کامل پس از زایمان سزارین بین چهار تا شش هفته طول می کشد. در این زمینه حتما از پزشک خود در مورد مراقبت های پس از سزارین و دوران نقاهت سوال کنید. اکثر پزشکان توصیه می کنند که تا چند هفته از بالا و پایین رفتن از پله ها، بلند کردن اجسام سنگین، ورزش و سایر فعالیت های سنگین خودداری کنید. برای اینکه بتوانید استراحت کافی داشته باشید از همسرتان یا فامیل برای انجام کارهای بیرون از منزل، آشپزی و نظافت کمک بگیرید.
مراقبت های مهم بعد از زایمان سزارین؛ نکات مهم
در طی شش هفته اول زایمان ممکن است دچار گرفتگی عضلات شکم و خونریزی شوید. همچنین ممکن است در اطراف محل برش احساس ناراحتی داشته باشید. برای تسکین درد می توانید از مسکن های تجویز شده مانند استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کنید.
حداقل به مدت شش هفته یا تا زمانی که پزشک اجازه دهد، از برقراری رابطه جنسی خودداری کنید. پس از جراحی، به دلیل ریزش پوشش داخلی رحم، ترشحات واژینالی خواهید داشت. این ترشحات که به عنوان “لوچیا” شناخته می شوند، در ابتدا قرمز رنگ بوده و به تدریج به رنگ زرد تغییر می یابند. در صورت مشاهده خونریزی شدید یا بوی بد ترشحات واژن، حتما به پزشک خود مراجعه کنید. تا زمان قطع کامل خونریزی از نوار بهداشتی استفاده کنید و از گذاشتن تامپون خودداری نمایید.
